Okyanusya'nın Gerçek Sahipleri: Aborjinler ve Maoriler

Aborjinler ya da Maoriler denildiğinde, Avustralya ve Yeni Zelanda'da bulunan yerli halk gelir aklımıza. Sözlükte karşılıkları olsa, şu kelimeler yer alırdı muhtemelen Aborjin ve Maori'nin karşısında: İlkel, yerli, suça eğilimli, köksüz. Ben de bugün buna bir açıklık getireyim, hem eğlenelim hem de öğrenelim dedim. Öncelikle Aborjin ve Maori'nin ne olduğunu tanımlamak gerekir. Zira yazı boyunca onların adını zikredeceğiz burada. Ardından da Maorilerin ve Aborjinlerin hakkında genel bilgiler vererek, onları ayırt etmemizi sağlayacağım.

Enstrüman çalan Aborjin üyesi

Aborjin: Avustralya'ya Güneydoğu Asya'dan göç etmiş ve Avustralya'ya yerleşmiş yerli halk. Aborjin adı onlara İngilizler tarafından verilmiştir. Orijin, İngilizce'de kök anlamına gelir. Aborjin ise köksüz. İngilizler 1700'lü yılların sonlarında Avustralya'ya ayak bastıklarında Aborjinlerin bir çoğunu öldürmüş, kalanları ise köleleştirmiştir. Günümüzde Aborjinler yasal haklarını kazanmış ve nüfusları eskiye nazaran artmıştır. Yine de toplam nüfusları Avustralya nüfusunun %4'ü kadarını oluşturmaktadır. Aşağıdaki harita bize Aborjinlerin nerelerden Avustralya'ya göç ettiklerini gösteriyor:

Aborjinler şarkılarıyla ünlüdürler. Yazılı bir dilleri olmamasına rağmen, bugüne kadar bütün bilgileri ağızdan ağıza şarkılarıyla aktarmışlardır. Aborjinlerde erkek çocukları yeterince büyüdüklerinde yabana çıkarlar ve eve ancak olgun bir adam olduklarına inandıklarında dönerler. Aborjinler kendilerini doğayla başa çıkma konusunda çok iyi eğitirler ve doğanın seslerini ve dilini çok iyi bilirler. Diğer kabilelere nazaran onların yarışmaları yoktur. Aborjinler oldukça spiritüel bir kabiledirler. Düşzamanı olgusu, aborjinlerin mitolojisinde önemli bir yere sahiptir. Aborjinler düşlerinde olup bitenleri geçmiş, şimdiki ve gelecek zamanda ilişkilendirirler. Ölümden sonraki hayata inanırlar ve düşzamanlarında ölüleriyle konuştuklarını savunurlar. Düşzamanı onlar için hayatın normal bir döngüsüdür, dinleri değildir. Aborjinler, müziğe önem veren ve resim sanatını seven bir toplulukturç Bunu mağara duvarlarına çizdikleri resimlerden, el işi dokumalarından ve seslendirdikleri olağanüstü şarkılardan anlamak mümkündür.

Günümüzde Aborjinler resmi olarak tanınmış ve Avustralya'daki beyazlarla eşit haklara sahip olmuşlardır. 2008 yılında Avustralya ilk kez olarak resmi bir şekilde geçmişte yapılan katliam ve ırkçılıktan ötürü Aborjinler'den özür dilemiştir. Özellikle 'çalınmış nesil' olarak da bilinen melez (Aborjin ve beyazdan olan çocuk) çocukların ailelerinden zorla koparılarak misyoner adalarına götürülmesinden büyük bir utanç duyulduğu belirtilmiştir. Bugün Aborjinlerin %70'e yakın Hristiyanlıkla ilişkilendirilse de, %20'lik bir dilimi dinleri olmadığını belirtmiştir. Aralarında Budizme, İslamiyete inananlar da vardır.

Haka dansı yapan Maori erkeği

Maori: Yeni Zelanda'ya Fiji ve Polinezya'dan göç etmiş ve milattan önce Yeni Zelanda'ya yerleşmiş yerli halk. Savaşçı özellikleri ile bilinen bir halktır. Savaşlara giderken yüzlerini boyamaları ve aç kaldıklarında insan eti yemeleri gibi sebeplerden dolayı barbar kavim olarak nitelendirilmişlerdir. Maori, Maori dilinde 'normal', 'doğal' anlamına gelir. Bugün Maorilerin toplam nüfusu yarım milyon bile değildir. Yeni Zelanda nüfusunun %10'unu oluştururlar ve çoğunlukla Yeni Zelanda'da ya da Avustralya'da yaşarlar. Aşağıdaki haritada Yeni Zelanda'ya Pasifik adalarından yapılmış göçleri görebiliriz:

Maoriler, savaşçı bir kabile olmakla ünlüdürler. Aslında iki çeşit Maori vardır: Savaşçı Maoriler ve Uygar Maoriler. Günümüzde sadece Savaşçı Maoriler hayatta kalmayı başarabilmişlerdir. Maorilerin kendi dilleri ve dinleri vardır. Yazılı bir kuralı olmayan dinlerinin Tanrısına 'Lo' derler. Doğada Lo'nun hüküm sürdüğünü ve her doğa olayının Lo'dan kaynaklandığına inanırlar. Maoriler haritada da görülebileceği üzere Yeni Zelanda'ya büyük çoğunlukla Fiji ve Polinezya adalarından göçmüşlerdir. Kapa Haka dansları ile meşhurdurlar. Savaş ve meydan okumanın dansı olan Haka dansı, bugün sadece ülkeye gelen turistleri eğlendirmek adına yapılmaktadır. Maoriler burunlarını birbirlerine sürterek öpüşürler. Balina avcılığında çok iyidirler. Onları ilk kez ünlü Kaptan Cook keşfetmiştir.

Bugün Maoriler Yeni Zelanda ve Avustralya'da yaşamaktadırlar. Bağımsızlıklarını Aborjinlerden çok daha evvel kazanmışlardır. Bugün Yeni Zelanda'nın ikinci resmi dili Maori dilidir ve okullarda öğretilmektedir. Ülkede Maori kültürünü ve toplumunu yaşatmak için kültür merkezleri mevcuttur. Maoriler misyone faaliyetlerden sonra çoğunlukla Hıristiyanlığı seçmişlerdir ama bunun politik olup olmadığı şüphelidir.

Bugün, Maori ya da Aborjin, dünya üzerinde binlerce keşfedilmeyi bekleyen ya da keşfedilmiş kabileler vardır. Bu kabileler ilkel olarak adlandırılır. Onları neye dayanarak ilkel kelimesiyle eş anlamlı kıldığımız ise meçhuldür. Bugün 1. ve 2. Dünya Savaşlarına neden olanlar bu halklar değildir. Ya da Japonya'ya atom bombası atan. Kapitalizme ön ayak olmuş değildirler, zira kendileri komün hayatı sürerler. Bu topluluklar bugün dünya üzerinde en çok uyuşturucu kullanan bir kıtada yer almazlar, ya da fuhuş oranlarının yüksek olduğu bir bölgede. Bu kabileleri sadece bizler gibi yaşamadıkları, aslında doğal oldukları, rol yapmadıkları için 'ilkel' olarak adlandıran bizler ne derece uygar olduğumuzu bazen sorgulamak zorundayız. Umarım bu bilgiler ışığında 'ilkel' tanımı üzerinde biraz kafa yorar ve 'uygar' sözcüğünü hak etmek için ne yapmak gerektiği konusunda da sesli düşünürsünüz. Yazımın size bu yolda ilham periliği yapması dileğiyle!